نمایش آیینی، مادر تئاتر ایران است

طیبه ثابت- یکی از فعالیت‌هایی که در ایام سوگواری اباعبدا...‌الحسین (ع) به اوج می‌رسد اجرای تئاترهای آیینی مرتبط با مناسبت‌های ماه محرم است.

 

در‌آستانۀ محرم به‌سراغ مهدی رضازاده، هنرمند عرصۀ سینما و تئاتر، رفتیم و دربارۀ نمایش «خیمه» با او به گفتگو نشستیم.

 

این نمایش که متکی بر قصه است در فضایی اجرا می‌شود که مخاطب خود را در محیط یک هیئت عزاداری تصور می‌کند. به‌فراخور قصه‌ای که روایت می‌شود در نمایش روضه‌خوانی، مداحی و عزاداری نیز وجود دارد.

 

در ا‌ین نمایش ۴٠ نفر از هنرمندان و هنروران مشهدی با رضازاده همکاری می‌کنند. در ادامه گفتگویی را با نویسنده و کارگردان این نمایش خواهید خواند:
﷯ 
تئاتر «خیمه» از کجا نشئت گرفته است؟
تئاتر «خیمه» در اصل یک فیلم سینمایی است و ابتدائاً به‌صورت یک فیلم‌نامه نوشته شده است. ما مدت‌ها به‌دنبال تهیۀ مقدمات بودیم. این فیلم به‌دلیل تعدد بازیگرانش فیلم بسیار پر‌هزینه و گران‌قیمتی است؛ برای‌همین ما تصمیم گرفتیم، چون در‌حال‌حاضر نمی‌توانیم هزینه‌ها را تأمین کنیم، از روی این اثر یک روایت-نمایش آماده کنیم که حداقل بزرگانی که می‌توانند به این کار کمک بکنند ببینند چه کار خوبی است و به کمک ما بیایند تا ما بتوانیم «خیمه» را به‌صورت سینمایی تولید کنیم.
﷯ 
مضمون این تئاتر پیرامون چه موضوع و مفهومی است؟
«خیمه» درحقیقت عین داستان حضرت حُر است که امروز دارد اتفاق می‌افتد و قصۀ همۀ کهنه‌کارانی است که زیر پرچم امام حسین (ع) گریه می‌کنند و در روز عاشورا برمی‌گردند.
﷯ 
این تئاتر می‌خواهد به تماشاگر چه بگوید؟
ما با این اثر به تماشاگر می‌گوییم که تو، هرروزی که دست به توبه بزنی، در مقام حضرت حُر قرار می‌گیری. زیر پرچم امام حسین (ع) هر روز و ساعت زندگی که اراده کنی بازگشت از گناهان به‌سمت خداوند می‌شود رخ بدهد. این قصۀ همۀ انسان‌هاست. هر کسی که این قصه را خوانده و یا دیده است اعتقاد دارد جوری به آن وصل است. «خیمه» به‌شدت امروزی است. تمام داستان‌هایی که در‌‌بارۀ توبه داریم انگار داخل یک داستان جمع شده‌اند و امروز داخل یکی از خیمه‌های امام حسین (ع) که مردم آن‌ها را برای تاسوعا و عاشورا برپا می‌کنند دارد اتفاق می‌افتد. چیز عجیب‌و‌غریب و دور از ذهنی نیست. در‌حقیقت مردم به آیین عزاداری ورود پیدا می‌کنند و در حینش قصه هم برایشان تعریف می‌شود. ما بیشتر از اینکه یک نمایش ساخته باشیم داریم یک آیین عزاداری برگزار می‌کنیم که کاملا مدرن است.
﷯ 
دربارۀ مکان و زمان اجرای این تئاتر برای علاقه‌مندان بفرمایید.
درحال‌حاضر در «حوزۀ» هنری مشهد در خیابان‌ «هاشمیه» مشغول تمرین هستیم و قرار است که إن‌شاءا... و به‌احتمال خیلی زیاد از دهم محرم به‌بعد١٠ اجرا در همان مکان، یعنی فرهنگ‌سرای «اشراق»، داشته باشیم. در طبقه پایین فرهنگ‌سرای «اشراق» سالن بزرگی هست که آقایان رفاهی و زره‌ساز تصمیم دارند آن را به ‌تکیه تبدیل کنند که بعد از این کارهای دینی در آن اجرا شود. 
﷯ 
به‌غیر از ١٠ اجرای فرهنگ‌سرای «اشراق» اجرای دیگری در جایی دیگر خواهید داشت؟
به‌غیر از اجراهای فرهنگ‌سرای «اشراق» تعدادی اجرا در شهرستان‌هایی که از ما درخواست کرده‌اند و همچنین اجراهایی برای ادارۀ اوقاف استان و در بقاع متبرکه خواهیم داشت. ما امیدواریم، اگر آستان قدس رضوی تمایل داشته باشد، بتوانیم دو سه اجرا در شب‌های پایان محرم و صفر، مخصوصاً شب شهادت امام رضا (ع)، داخل یکی از صحن‌های حرم مطهر داشته باشیم.
﷯ 
نظرتان دربارۀ وضعیت تئاتر و جایگاه نمایش آیینی مشهد چیست؟
مشهد همیشه مهد تئاتر کشور بوده است. هنر و هنرمندان تئاتر ایران اذعان می‌کنند که در‌طول تاریخ تئاترِ این کشور بالاترین آمار موفقیت تئاتر در خراسان و به‌خصوص مشهد بوده است. در چند سال اخیر، به‌نظر من، تحولات بزرگ و ویژه‌ای دارد در تئاتر خراسان رخ می‌دهد و ما داریم به روزهای اوج تئاترمان برمی‌گردیم که این را ما مدیون مدیریت بسیار فهیم و هوشمندی می‌دانیم که دارد عمل می‌کند و امیدواریم که بودجه‌های خوب و امکانات بهتر دراختیارشان قرار بگیرد. آن‌ها می‌توانند تحولات بسیار جدی و خوبی در تئاتر ایران ایجاد کنند. إن‌شاءا... روزگاران درخشان‌تری در مشهد داشته باشیم.
﷯ 
در مشهد وضعیت تئاتر بهتر است یا سینما؟
قطعاً در مشهد وضعیت تئاتر بهتر است و قدرتمند‌تر دارد رشد می‌کند. یکی از دلایل عمدۀ عدم‌موفقیت و رشد سینما در مشهد نبود بودجه است. بودجه در سینما از ملزومات اولیه است که بدون آن دست‌و‌پای سینماگران، از‌جمله خود من، کاملا بسته و قفل است. سینما اول اقتصاد و بعد هنر برتر است. تا وقتی هم که بودجه و امکانات دراختیار ما قرار نگیرد اتفاقی نمی‌افتد. الآن ۶٨ فیلم‌نامۀ آماده برای اجرا دارم که همه در‌خدمت انقلاب و نظام و ارز‌ش‌هاست، اما بودجه‌ای نیست و این‌شکلی کار میسر نمی‌شود و سینما هرروز بیشتر به قهقهرا خواهد رفت.
﷯ 
وضعیت تئاتر مشهد را در چه سطحی می‌بینید؟
به‌جز درباب یکی‌دو شهرستان بنده از وضعیت تئاتر در سایر شهرستان‌ها بی‌اطلاع هستم، اما می‌دانم تئاتر استان همراه با تحول عمومی‌‌ای که در جامعۀ هنری استان رخ داده متحول شده است. بروز و چشمگیر‌شدن این تحولات در سطح جامعه هم به‌ همت مدیران تئاتر استانی بستگی دارد. مدیران تئاتر باید تلاش کنند که اتفاقات مهم در تئاتر را به اطلاع عموم برسانند، چرا که همین اطلاع‌رسانی هم باعث رونق در تئاتر می‌شود.
﷯ 
با‌توجه‌به بافت فرهنگی جامعۀ ایرانی-اسلامی نمایش‌های آیینی در جامعه تا چه اندازه‌ای جایگاه، اهمیت و ضرورت دارد؟
آغازگر تئاتر در ایران تئاتر‌های آیینی بوده است و برای سرآغاز تئاتر هیچ راهی به‌جز تئاترها و نمایش‌های آیینی وجود نداشته است. تئاتر‌های آیینی، چه قبل از ورود اسلام به ایران و چه بعد از آن، مادر تئاتر در ایران است. پرده‌خوانی‌ها و تعزیه‌ها و شبیه‌خوانی‌ها باعث اوج تئاتر در ایران شده است.