تعزیه نمایشی است که هویت اش متعلق به شیعیان است

به گزارش ایران تئاتر، به نقل از روابط عمومی آوانسن؛ چهل و نهمین قسمت از این  برنامه زنده تصویری شنبه 12 آبان ماه با موضوع "تئاتر تعزیه و آیین های عاشورایی" پخش شد.
 در ابتدای این برنامه رضا حسینی هنرمند مطرح تئاتر مشهد گفت: در اینکه تعزیه "تئاتر" است یا "آیین" اختلاف نظرهای فراوانی وجود دارد. خیلی از کارشناسان تعزیه را «تئاتر» میدانند و بعضی «آیین» . برخی صاحبنظران هم تعزیه را؛ هم تئاتر و هم آیین می‌پندارند.

آقای ممنون آن را مشخصا تئاتر می نامد به دلیل اینکه  تعزیه نوعی روایتگری ست با سبک و سیاق برشت. اما آنچه اهمیت دارد این است که اگر ما تعزیه را تئاتر کامل ببینیم اشتباه کرده ایم و اگر تعزیه را آیین کامل ببینیم باز هم اشتباه کرده ایم. به این نکته باید توجه کرد که وجه آیینی تعزیه بیشتر از وجه تئاتری آن است و تعزیه ریشه در مراسم آیینی ما دارد.
 رضا حسینی با اشاره به تاریخچه آیین ها افزود: "آیین ها" مراسمی هستند برای ارج نهادن به گذشته، در واقع فلاش بکی به گذشته هستند؛ گذشته ای که باعثِ فخر ماست. پس آیین ها پل ارتباطی بین ما و گذشته مان هستند و "تعزیه ها" برای زدودن زنگار از روح ما هستند. تعزیه از دوران آل بویه شروع شده و اصالت آن به واقعه عاشورا بازمی گردد اما اینکه تعزیه دقیقا از چه زمانی آغاز شده حائز اهمیت نیست، نکته ی مهم و اساسی آن است که "تعزیه" نمایشی ست که هویت و پیشینه اش متعلق به شیعیان است و از کسی وام گرفته نشده، دولتی نیست و از مردم کوچه و بازار شروع شده و رشد کرده و در نیمه دوم عصر صفویه تکامل یافته و در دوره ناصر الدین شاه و قاجار به اوج خود رسیده.
در بخش دیگری از برنامه «کاظم ضابطی» از تعزیه خوانان قدیمی مشهد در رابطه با نسخ قدیمی تعزیه اظهار کرد: من نسخه ای دارم متعلق به 250 سال قبل که مربوط به یکی از مجالس قدیمی است. در مجالس قدیم «پیس» را در چند نسخه می نوشتند و به عوامل می دادند، به جز یک نسخه را که «نسخه فهرست» بوده و متعلق به کارگردان بوده است. در این نسخه همه چیز کدگزاری شده بود.
یکی از آسیب های تعزیه این است که سرایندگان اشعار تعزیه از آوردن نام شان در اشعار خودداری میکردند. مشکل دیگر آن است که تاریخ قمری یا شمسی آن ها مشخص نیست. 

این کارشناس ادبیات افزود: «تعزیه» در تمام کشورها وجود دارد اما به این شکلِ نمایشی خواستگاهِ ایرانی دارد  و یا از طریق نسخ به دست ما رسیده یا اینکه سینه به سینه نقل شده و آن را حفظ کرده اند.

 رضا حسینی با اشاره به شیوه ی اجرای تعزیه تصریح کرد: در تئاتر و سینما ما اصطلاحی داریم با نام بیگ پروداکشن که به آثاری اطلاق می شود که عوامل و دست اندرکاران آن زیاد هستند. اما در تعزیه ما با آثاری روبرو هستیم که  در تکیه ها و کاروانسراها و میدان گاه های بزرگ اجرا می شدند و بعضا 4000 نفر عوامل داشته اَند.  در قدیم به دلیل وجود بارگاهِ  مقدس امام رضا (ع)  در مشهد از اقصی نقاط ایران در محرم برای تماشای تعزیه به این شهر می آمدند و تعزیه به شکل جدی در مشهد جریان داشته. در سفرنامه «کلنل چارلز ادرواد بیت» اشاره شده که در ایام محرم شهر مشهد ده روز تعطیل می شده و در این ده روز در شهر تعزیه برپا بوده و تمام خیابان های منتهی به حرم بسته می شدند. «تعزیه» در دیگر شهرهای خراسان، جوین، گناباد، سبزوار و.. به وفور هست.

 درادامه ی این برنامه «سید کاظم ضابطی» در رابطه با علل کمرنگ شدن تعزیه بیان کرد: تکدی گری و آزمندی آسیب های فراوانی به تعزیه زده. همینطور کمبود بودجه ی اجرایی؛ امسال برای اجرای ده تعزیه به ما مبلغی دادند که حتی جوابگوی هزینه ی صوت ما هم نبود. در دوران رضاشاه که دورانِ منع تعزیه بود، تعزیه از این شهر رخت بر بست. اما در روستاها به دلیل ممنوعیت کمتر، تعزیه قوی تر هست.

 رضا حسینی با تاکید بر عدم علاقه نسل جدید به تعزیه گفت: تعزیه نیاز به آگاهی و شناخت دارد؛ نسل جدید راحت طلب است.  یکی از مشکلاتِ عدم علاقه ی نسل جدید به تعزیه این است که در ایران تعزیه بر خلافِ ملل اروپا؛ پابه پای جامعه جلو نیامده و به تبع آن به روز نیست. از طرفی خودِ جامعه تعزیه خوان هم برای به روز کردنِ تعزیه تلاشی نکرده. حمایت هایی که از تعزیه می شود هم متاسفانه جنبه تبلیغاتی دارد. تعزیه هنری اجتماعی نیست، بلکه یک هنر معنوی و ایمانی است و جنبه تقدس دارد و لذا جز ضروریات نیست.